ไซยาไนด์ (cyanide) เป็นสารพิษธรรมชาติที่พบได้ทั้งในสัตว์ แมลง แบคทีเรีย และพืชจำนวนมาก เช่น หัวมันสำปะหลัง หน่อไม้ และผักไชยา ซึ่งหากนำมารับประทานแบบดิบในปริมาณมากจะทำให้เกิดอาการพิษจากไซยาไนด์
ไซยาไนด์ใช้ทำอะไรบ้าง
ไซยาไนด์ถูกนำมาใช้ทางอุตสาหกรรมในหลายด้าน
- การถลุงแร่เงินหรือทองคำ
- การผลิตสี พลาสติก และยางสังเคราะห์
- การผลิตแผงวงจรอิเล็กทรอนิกส์
- ในอดีตยังมีการใช้เป็นยาเบื่อหนูและใช้ในการเตรียมบ่อกุ้ง
มนุษย์และสัตว์ มีโอกาสได้รับไซยาไนด์จากหลายแหล่ง
- อาหารปนเปื้อนไซยาไนด์ที่เตรียมไม่ถูกวิธี
- ควันบุหรี่ ไอเสียจากรถยนต์
- ควันไฟจากการเผาไหม้ขนสัตว์ ผ้าไหม ไนลอน
- แหล่งน้ำที่มีไซยาไนด์ปนเปื้อนจากโรงงานอุตสาหกรรมและการเกษตร
การเข้าสู่ร่างกายอาจเกิดได้ทั้งทางปาก ทางลมหายใจ หรือการสัมผัส ซึ่งอาจก่อให้เกิดผลกระทบต่อสุขภาพได้ในระยาว
ไซยาไนด์มี 3 รูปแบบ
- รูปแบบของผงสีขาวที่เมื่อแห้งจะไม่มีกลิ่น แต่หากได้รับความชื้นจะเปลี่ยนรูปเป็นแก๊สไฮโดรเจนไซยาไนด์ซึ่งมีกลิ่นฉุน
- รูปแบบของของเหลว
- รูปแบบของแก๊ส
ไซยาไนด์เป็นสารที่มีพิษร้ายแรง จึงมีกฎหมายควบคุม ดังนี้
ไซยาไนด์จัดเป็นวัตถุอันตรายชนิดที่ 3 ตามพระราชบัญญัติวัตถุอันตราย พ.ศ. 2535 บทลงโทษ ผู้ใดผลิต นำเข้า ส่งออกหรือมีไว้ในครอบครองซึ่งวัตถุอันตรายชนิดที่ 3 โดยมิได้รับอนุญาต ต้องระวางโทษจำคุกไม่เกินสองปี หรือปรับไม่เกินสองแสนบาท หรือทั้งจำทั้งปรับ
ข้อมูลโดย : ผศ.นพ.พิสนธิ์ จงตระกูล
ภาควิชาเภสัชวิทยา คณะแพทยศาสตร์ จุฬาฯ
ข้อมูล ณ วันที่ 20 พฤษภาคม 2566